آموزش سلامت در ساده ترین تعریف یعنی «آموزشی که منجر به ارتقای رفتار بهداشتی فرد شود».

نکته مهم در این تعریف، تغییر رفتار است، نه افزایش اطلاعات؛ و اگر چه آموزش سلامت اکثراً با ارائه اطلاعات بهداشتی آغاز می شود، اما موفقیت آن زمانی است که بتواند رفتاری مناسب با سلامت فرد و جامعه را جایگزین رفتار غلط غیر بهداشتی کند.

بنابراین، جنبه «رفتار» در آموزش سلامت اهمیت بالایی دارد و بدون تامین رفتار بهداشتی مناسب، آموزش سلامت کامل نخواهد شد.

بر اساس رویکرد جدید آموزش سلامت، هر جامعه دارای عقل جمعی است و مردم در تشخیص و حل مشکلات شان توانایی و تفکر و اقدام سازنده دارند و آموزش سلامت باید به جای مداخله، تاکید خود را بر درگیر کردن جامعه در حل مشکلات بهداشتی خویش متمرکز کند.

ارتقای سلامت جامعه شامل سه عامل آموزش سلامت، حفاظت از سلامت و پیشگیری از بیماری است و بدون برنامه ریزی متعادل برای این سه عامل، نمی توان به ارتقای سلامت مردم امیدوار بود.

در دیدگاه سنتی، آموزش سلامت عاملی است که رفتارهای مخاطره آمیز افراد را تغییر می دهد. در این تعریف، آموزش سلامت بیشتر به پیشگیری توجه دارد.

اما در دیدگاههای جدید، آموزش سلامت کانون اصلی جنبشهای نوین سلامت عمومی است. در این دیدگاهها، تاثیر محیط (اجتماعی، اقتصادی، انسانی) بر سلامت مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس این دیدگاهها، آموزش سلامت دو کارکرد عمده دارد:

اول: افزایش آگاهی های عمومی در مورد تاثیر محیط بر سلامت یا عدم سلامت و نیز نابرابری در توزیع منابع سلامت

دوم: توانمند ساختن افراد به تصمیم گیری در مورد سلامت خود، خانواده و جامعه از طریق افزایش سطح دانش و مهارتهای آنان

سازمان بهداشت جهانی (who) اهداف و تعاریف زیر را برای آموزش سلامت بیان کرده است:

- ترغیب مردم برای شرکت فعالانه در اقدامات بهداشتی به طور انفرادی و دسته جمعی به منظور حفظ سلامت فرد

- تجهیز افراد به دانشها و مهارت های لازم و نفوذ در گرایشهای آنان به نحوی که بتوانند مسایل بهداشتی خویش را حل نمایند.

- فراهم آوردن شرایط لازم جهت رشد خدمات بهداشتی

- آماده کردن و تشویق مردم برای قبول و نگاه داری عادات بهداشتی

- آگاه کردن مردم درباره خدمات طبی و بهداشتی کشور

- کمک به مردم در راه نایل شدن به سلامت توسط اقدامات و فعالیت های خود آنان به نحوی که بتوانند آمادگی قبول مسئولیت تندرستی خود و اجتماعی که در آن زندگی می کنند را داشته باشند.

 استراتژی ها

1- رویکرد ارتقای سلامت: ارتقای سلامت عبارت است از فرایند توانمند سازی مردم و جوامع برای افزایش کنترل آنها بر تعیین کننده های سلامت و از طریق آن بهبود سلامت خویش. ارتقای سلامت به وسیله مردم و با همراهی مردم و نه برای مردم صورت می گیرد. توانمندسازی در ارتقای سلامت فرایندی است که از طریق آن مردم کنترل بیشتری بر تصمصیم گیری ها و اقداماتی که سلامت آنها را تحت تاثیر قرار می دهند به دست خواهند آورد.

2- توسعه ارتباطات برای ارتقای سلامت: ارتباطات برای سلامت شامل مطالعه و استفاده از راهبردهای ارتباطات برای شکل دهی و تاثیرگذاری بر تصمیمات تقویت کننده سلامت افراد و جامعه می باشد . ارتباطات برای سلامت ،حوزه های ارتباطات و سلامت را به یکدیگر متصل نموده و به طور فزاینده ای به عنوان عنصری اساسی در تلاش های بهبود سلامت فردی و اجتماعی شناخته شده است.

3- آموزش سلامت مبتنی بر جامعه: برنامه های آموزش سلامت مبتنی بر جامعه به معنای حرکت به بیرون از بخش سلامت برای سلامت است و هدف کلی آن افزایش کیفیت، دسترسی و اثربخشی برنامه های سلامت است.

یک علت مهم طراحی برنامه های آموزش سلامت مبتنی بر جامعه این است که سلامت و کیفیت زندگی به بسیاری از عوامل و سیستم های اجتماعی وابسته است و فقط به یک سیستم مراقبت پزشکی و بهداشتی مناسب وابسته نمی باشد .

آموزش مبتنی بر جامعه در چهار موقعت عمده دخالت می کند: مدارس، محیط کار، مراکز ارایه خدمات بهداشتی درمانی، جامعه

4- مشارکت برای ارتقای سلامت: فرایندی است که در آن مردم می توانند با هم برای ایجاد تغییر در زندگی خود کار کنند و در تصمیم گیری در رابطه بامسایل پیرامو ن زندگی خود نقش فعال داشته باشند. معنای مشارکت در ارتقای سلامت این است که در آن اعضای یک جامعه نیازهای سلامت شان را تعیین نموده ،توجه نمایند که چگونه می توانند با این نیاز ها روبرو شوند ،به طور گروهی در مورد اولویت های شان تصمیم بگیرند و با هم برای نیل به اهداف طراحی شده بر اساس حمایت مقتضی کار کنند.